Hoensbroek
Hoensbroek (Limburgs: Gebrook) is een plaats in de gemeente Heerlen met 19.972 inwoners. Tot 1982 was Hoensbroek een zelfstandige gemeente, sindsdien is het een stadsdeel en plaats binnen de gemeente Heerlen.
Ontstaan
Hoensbroek heette aanvankelijk Broek of Broich, hetgeen 'moeras' betekent. (De Limburgse aanduiding Gebrook betekent niets anders dan 'het moeras'.) In 1388 werd het afgescheiden van Heerlen en geschonken aan ridder Herman Hoen, wiens familie van dan af Hoen van den Broeck, later Van Hoensbroeck zou heten en een van de aanzienlijkste adellijke families in Limburg werd. Deze Herman Hoen bouwde vervolgens het kasteel, dat nu Kasteel Hoensbroek heet en was er de eerste bewoner van. Op deze plaats had vanaf de dertiende eeuw al een motte en een verdedigingswerk gestaan. Hoensbroek is de samenvoeging van 'Hoens zu Broeck'.
Steenkoolwinning
Het dorp bleef bescheiden van omvang tot het begin van de 20e eeuw, toen er meerdere steenkolenmijnen werden geopend (onder andere de Staatsmijn Emma), die voor een aanzienlijke toename van de bevolking zorgden. Dit maakte de bouw van nieuwe woonwijken noodzakelijk, met als gevolg dat Heerlen en Hoensbroek steeds dichter naar elkaar toe groeiden.
Heden
Tegenwoordig vormen Heerlen en Hoensbroek een aaneengesloten bebouwd gebied. Alleen de steenberg van de voormalige Oranje Nassau III-mijn, die thans is ingericht als park, vormt nog een soort van barrière tussen de plaatsen. De mijnen in de regio zijn inmiddels allemaal gesloten, maar veel van de ervoor aangelegde arbeiderswijken bestaan nog.
Mijnwerkerskoloniën
De oudste woongroep voor de mijnwerkers is Butting (1908-1910) aan Buttingstraat 28-46 en Nieuwenhofstraat 2-20.
Woninggroep Kasteel, aan het Gouverneur Baron van Hövellplein, was voor ambtenaren van de mijn.
Woninggroep Klooster, aan Emmastraat en omgeving, 68 woningen, ontworpen door Jan Stuyt, 1915-1916.
Complex Slakken-Horst-Metten, van 262 woningen, aan Pastoor Röselaersplein en omgeving, 1913-1922, overeenkomstig de tuindorpgedachte. Er zijn nog 190 woningen van dit complex bewaard gebleven.
Complex De Wingerd, aan Wingerdstraat en omgeving, omvat 207 woningen. Het is later gerenoveerd.