Bezoek aan Fort Eben-Emael (B) - 25-02-2023

Op zaterdag 25 februari 2023 ben ik naar Fort Eben Emael afgereisd. Mijn beste kameraad was hier naar toegelokt en wist niet dat hij een privérondleiding zou krijgen samen met enkele vrienden, waaronder ik. Dit ter gelegenheid van zijn 50 jarige verjaardag.

Geschiedenis Fort Eben Emael

Fort Eben-Emael, gelegen nabij het Belgische dorp Eben-Emael, even ten zuiden van Maastricht, is een voormalig Belgisch militair verdedigingswerk dat deel uitmaakte van de buitenste oostelijk gelegen fortengordel rond Luik, gebouwd in het Interbellum. Dit uniek gelegen en uitstekend bewapend sperfort, met 17 ondergronds met elkaar verbonden bunkers beschouwde men destijds als onneembaar.

Het Fort Eben-Emael maakte als belangrijke schakel in de Fortengordel rond Luik en de Belgische voorverdediging, naast de KW-stelling en de Stelling van Antwerpen, tot 1940 deel uit van de Belgische verdediging tegen een militaire dreiging uit het oosten.

De praktijk toonde dat de hoge Belgische verwachtingen van het fort onterecht waren. Op 10 mei 1940 slaagden 86 goed geoefende Duitse Fallschirmjäger erin door verrassing, snelheid en innovatieve militaire technieken (gebruik van zweefvliegtuigen en toepassing van een nieuw wapen: de holle lading) om in een "dode hoek" (namelijk boven op het fort) te landen en het geschut van het fort in vijftien minuten uit te schakelen. Na anderhalve dag belegering moest het fort (1200 manschappen) capituleren.

Fort Eben-Emael is gebouwd tussen 1932 en 1935, het was één van de grootste en sterkste fortificaties van Europa. De spectaculaire en innovatieve aanval op het fort op 10 mei 1940 +/- 4:00 uur door een Duitse elite-eenheid van fallschirmjäger, was de eerste luchtcommando raid in de wereldgeschiedenis en het tragische begin van Wereldoorlog 2 in West-Europa.

De aanval op het Fort van Eben-Emael, is de eerste militaire confrontatie van de Tweede Wereldoorlog op Belgisch grondgebied. Na de oorlogsverklaring van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk aan Nazi-Duitsland op 3 september 1939 de oorlog is deze verrassingsaanval het begin van de Tweede Wereldoorlog voor West-Europa.

Het doel van het fort was om de bruggen over de Maas en het Albertkanaal in de regio van Visé, Maastricht en Lanaken af te schermen en te voorkomen dat een Duits invasieleger het Belgische binnenland zou kunnen binnendringen.

Het is meer dan een museum, het is een belevenis

Het is een belevenis en een spannend avontuur om in de leefwereld van de jonge soldaten van toen, sommigen amper 18 jaar, te stappen. Het reusachtig complex is het grootste en best bewaarde ondergrondse fort van de Tweede Wereldoorlog dat nog te bezoeken is. 90% van het ondergrondse complex is opengesteld voor de bezoekers. Het complex strekt zich uit op 2 ondergrondse en 1 bovengronds niveau. Een kazerne voor 1200 soldaten, 5 km ondergrondse galerijen en 17 gevechtsbunkers.

Rondleiding met privégids

We hebben een rondleiding van 3,5 uur gehad met gids Michel Flens, hij wist bij iedereen de aandacht te trekken door zijn boeiende verhalen, ervaringen en dat met soms ook een grap en een lach. We zijn begonnen bij de ingang van het fort. Het fort is bij de ingang voorzien van een kanon, een lamp en machinegeweer.

Bij de ingang is een vloer die weg kan klappen zodat als de vijand erop staat, zij in een 4 meter diepe put valt. En of dat nog niet erg genoeg is, heeft men een gat in de muur gemaakt om handgranaten in de put te laten vallen met alle gevolgen van dien. Mocht de vijand verder komen dan is er in de gang nog een machinegeweer.

In het fort is een ziekenhuis, slaapplekken, stroomvoorziening, douchevoorzieningen en een ontsmettingsruimte aanwezig om je te ontdoen van gifgas. Het Fort is tevens voorzien van een eigen luchtreiniging- en ventilatiesysteem. In het fort kan men 30 dagen volhouden (nog steeds) nadat deze volledig afgesloten is. Er is een verwarmingssysteem aanwezig gestookt op mazoot en steenkool. De munitie wordt gedecentralieerd opgeslagen en de ontstekers en de lading zijn ook gescheiden opgeslagen. Met een liftsysteem kan de munitie naar de hoger gelegen geschutskoepels of kanonnen getransporteerd worden.

De liftsystemen en kanonen zijn door nota bene Duistland geleverd, als een terugbetaling van schulden na de 1e wereldoorlog. Anekdote die Michel Flens vertelde was, een van de liften is in 2010 omgebouwd tot personenlift door Krupp. Toen de lift gekeurd moest worden werd er gebeld met het Belgische leger om goedkeuring te vragen. Die wisten niet dat er een personenlift in zat. Nadat de legerleiding overtuigd was, belde de leden van FEE met Krupp. Die voreg tijdens het gesprek of het ging om de lift uit 1938 of 2010, beiden stonden in hun computersysteem.

De explosie van een holle lading

Duitse soldaten plaatsten een holle lading van 50 kg aan de binnenkant van de traphal van een door hen veroverde gevechtsbunker. De ontploffing veroorzaakte een enorme drukgolf, waarbij vier Belgische soldaten om het leven kwamen en verschillende andere zwaar gewond raakten. De temperatuur van de vuurstraal van de ontploffing van de holle lading kan tot 2000 graden heet worden. Mensen verdampen dan binnen 2 tot 3 seconden. In principe vind er een implosie plaats die zo een gat kan slaan in beton of dik gepantserde geschutskoepel.

En deze ontploffing had nog meer nare gevolgen, zoals hieronder te zien is.